Antibioticagebruik inzichtelijk maken, ook bij de gezelschapsdierenarts

Onnodig of onjuist gebruik van antibiotica leidt tot meer antibioticaresistentie, en dat is onwenselijk. Door terughoudend en selectief te zijn bij het voorschrijven van antibiotica, kunnen behalve huisartsen ook gezelschapsdierenartsen bijdragen aan het terugdringen van onnodig of onjuist antibioticagebruik. De faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht heeft in samenwerking met partners subsidie gekregen van ZonMw om een succesvol programma voor huisartsen te vertalen naar gezelschapsdierenartsen.

Uit onderzoek blijkt dat huisartsen en dierenartsen soms antibiotica voorschrijven wanneer dat volgens de richtlijnen onnodig of onjuist is. En er zijn meer overeenkomsten tussen huisartsen en dierenartsen. De consulten in de eerste lijn duren kort en hebben weinig diagnostische hulpmiddelen en tests beschikbaar. Daardoor zijn er beperkte mogelijkheden om een heel precieze diagnose te stellen of een verwekker vast te stellen.

Ook is de vertrouwensrelatie tussen huisarts en patiënt vergelijkbaar met die tussen dierenarts en diereigenaar. De dierenarts wil graag helpen en de eigenaar stelt dit op prijs. Die persoonlijke relatie maakt soms dat de dierenarts, net als de huisarts, aan de veilige kant gaat zitten en voor alle zekerheid antibiotica voorschrijft, ook wanneer dit misschien niet nodig is.

Van SABEL naar SABEL-MedVet

Bij huisartsen is eerder het project ‘Spiegelinformatie AntiBiotica EersteLijn’ (SABEL) ontwikkeld en uitgerold, met als doel: vermindering van het onnodig of onjuist voorschrijven van antibiotica. Dit initiatief wordt nu vertaald naar de veterinaire wereld met SABEL-MedVet. Het project is uitgedacht door de onderzoekers Els Broens van de faculteit Diergeneeskunde en Alike van der Velden van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, samen met een grote groep partners: Instituut Verantwoord Medicijngebruik, RIVM, Rezisto regionaal AMR Zorgnetwerk Noord-Brabant, KNMvD, IVC Evidensia, IDEXX Animana en de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa).

Voorlichting en feedback

In het SABEL-project voor huisartsen worden anonieme medische gegevens uit het elektronisch patiëntendossier gebruikt om per praktijk te berekenen hoe vaak een antibioticum wordt voorgeschreven en welk antibioticum bij welke diagnosen. Deze informatie wordt tijdens een intervisiebijeenkomst inzichtelijk gemaakt per praktijk en vergeleken met het voorschrijfgedrag van collega-huisartsenpraktijken en landelijke uitkomsten. SABEL-MedVet kent eenzelfde aanpak voor gezelschapsdierenpraktijken.

Enthousiast

Broens licht toe: “Het is zo logisch om dit ook met dierenartsen te gaan doen! Huisartsen die meededen aan SABEL waren enthousiast over de gespiegelde informatie en de nascholing die ze kregen. De klinische diagnosen waarbij in de eerste lijn onnodige of onjuiste antibiotica worden voorgeschreven komen veelal overeen tussen huisartsen en dierenartsen. Denk aan infecties van de voorste luchtwegen, huid of urinewegen. Wel is de manier waarop dierenartsen patiëntgegevens vastleggen minder gestructureerd. Dus dat wordt nog een uitdaging. Maar gelukkig hebben we verschillende partners aan boord die hierbij kunnen helpen.”

Registratie in PetScan

Het diagnose-registratiesysteem PetScan, ontwikkeld door het ExpertiseCentrum Genetica Diergeneeskunde, maakt centrale monitoring van diagnosen mogelijk. Daarnaast heeft de SDa al jarenlange ervaring met het centraal registreren en verwerken van gegevens over antibioticaprescriptie. Wanneer PetScan en het systeem van de SDa geïntegreerd worden in het patiëntmanagementsysteem (PMS) van de deelnemende dierenartsenpraktijken, worden diagnose en voorgeschreven antibiotica gekoppeld en verstuurd naar een centrale database die beheerd wordt bij de faculteit Diergeneeskunde. Dit gebeurt anoniem en is niet terug te voeren op het dier of de eigenaar. Wel kan zo het voorschrijfgedrag van de dierenartsen in een praktijk inzichtelijk gemaakt worden en kan hierop feedback worden gebaseerd.

Voor elke gezelschapsdierenpraktijk

Broens vult aan: “We hebben ook eerstelijns-dierenartsen nodig die met ons meedenken; daarom zijn de KNMvD en IVC Evidensia betrokken. En we zijn ook heel blij dat IDEXX Animana één van de partners is, want zij kunnen meedenken en bijdragen aan de registratie van gegevens in het PMS en het uit dat systeem halen van de benodigde informatie. Overigens is het niet de bedoeling dat we dit programma alleen ontwikkelen voor Evidensia-praktijken of praktijken die IDEXX Animana gebruiken als praktijkmanagementsysteem. Alle partners zien de noodzaak om de uitkomsten van het project beschikbaar te maken voor alle gezelschapsdierenpraktijken in Nederland en mogelijk zelfs daarbuiten.”

Na implementatie in het PMS kunnen dierenartsen hun eigen voorschijfgedrag voor een specifieke indicatie in een specifiek tijdvak heel gemakkelijk zelf uit hun eigen PMS halen, en zo bijvoorbeeld spiegelen aan landelijke gegevens of gegevens van een samenwerkingsverband of van collega’s binnen dezelfde praktijk. Dit soort spiegelinformatie geeft de dierenarts handvatten voor het evalueren van het eigen voorschrijfpatroon.

Voortbouwen op ontwikkelingen in de veehouderij

Het antibioticagebruik in de veehouderij is in de afgelopen jaren sterk teruggedrongen en verbeterd door de inzet van vele samenwerkende partijen. Nu is het zaak dit ook te bereiken bij gezelschapsdieren.

Het dossiernummer bij ZonMw is 10680012310013

Dit project maakt gebruik van het registratiesysteem voor diagnosen PetScan, dat mede mogelijk gemaakt is door de partners en donateurs van Vrienden Diergeneeskunde: KNMvD (Joost van Herten), IDEXX Animana (Vincent Willems), Evidensia (Sarah Proot), NDG, Royal Canin, Univé, Dinamofonds, Maria Naundorf vab Gorkum, Animales, Stichting Abri voor Dieren.