KNMvD bulletin Afrikaanse Varkenspest: nog lang niet onder controle
De laatste update rondom Afrikaanse Varkenspest (AVP) dateert van eind vorig jaar. Inmiddels is de situatie in Europe en Azië niet verbeterd. In tegendeel, het virus verspreidt zich steeds verder. Omdat het niet alleen (meer) een Europees probleem is, wordt ook de rol van de FAO en OIE groter. Vanuit het ministerie van LNV kregen wij recent een update over de situatie. Deze informatie is verwerkt in dit bulletin.
Het blijft van groot belang de rol van de mens in de verspreiding te onderkennen en er naar te handelen door geen etensresten in de natuur achter te laten en goede hygiënemaatregelen te nemen. Alertheid is geboden omdat de ziekte voorlopig nog niet onder controle zal worden gebracht, zeker niet bij wilde zwijnen in een aantal Europese lidstaten. Hoewel de situatie in Tsjechië een positief signaal is, moeten we rekening houden met langdurige aanwezigheid van AVP in wilde zwijnen in de EU met alle bijbehorende risico’s van dien.
De verspreiding van AVP in Europa
In tegenstelling tot veel andere landen lijken de Tsjechen erin geslaagd de ziekte bij de wilde zwijnen uit te roeien. Tsjechië heeft zichzelf daarom bij de Wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE) vrij verklaard van AVP. Het land staat ook niet meer in de bijlage van besluit 2014/709/EU waarin de zonering voor AVP is opgenomen. Hun aanpak als voorbeeld voor andere landen gezien.
In België is het aantal besmettingen opgelopen tot 719 (stand op 5 april 2019). Er zijn ook enkele besmette wilde zwijnen aangetroffen buiten het besmette gebied, dus in de bufferzone (part I volgens besluit 2014/709/EU). Eén daarvan werd aangetroffen ten noorden van het besmette gebied, anderen in westelijke richting. De overheid heeft hekken neergezet om migratie van wilde zwijnen te belemmeren. De besmette zwijnen buiten het besmette gebied zijn gevonden op plaatsen waar het hekwerk niet volledig was. De maatregelen voor het besmette gebied en voor varkenshouders en andere sectorpartijen zijn nog steeds van kracht. Wel overweegt de overheid om weer recreanten toe te laten in het gebied, wat naar verluidt tot discussie in België heeft geleid. De Belgische overheid heeft de OIE gemeld vrij te zijn van AVP bij gehouden varkens.
In Polen en Roemenië gaat de verspreiding onverminderd door en is een groot aantal bedrijven, meestal kleinschalig, besmet geraakt. In beide landen zijn ook besmettingen bij wilde zwijnen gemeld. In Estland zijn sinds begin 2018 geen besmettingen bij gehouden varkens meer geweest. In Letland en Litouwen zijn nog wel meldingen geweest. In Hongarije is op dit moment alleen nog de wilde zwijnenpopulatie besmet en in Bulgarije zijn enkele besmettingen bij gehouden varkens en wilde zwijnen gerapporteerd. Tenslotte is ook Sardinië nog altijd niet gevrijwaard van infecties.
De Europese Commissie heeft een goed overzicht gegeven van de huidige situatie tijdens het permanent comité voor de diergezondheid (Scopaff) in maart jl.
De AVP-situatie in de rest van de wereld
Aan de grenzen van de Europese Unie (Moldavië, Rusland en Oekraïne) vinden ook nog besmettingen plaats. Over landen als Wit-Rusland en Georgië is niet veel bekend. Met name in Azië lijkt AVP zich snel te verspreiden, in Mongolië, China, Vietnam en Cambodja zijn besmettingen gerapporteerd. Het betreft voornamelijk gehouden varkens. In China is AVP over een groot deel van het land verspreid: 122 uitbraken in 30 provincies. Er zijn miljoenen varkens gedood en geruimd.
Preventieve maatregelen in Nederland
Zoals bekend heeft een uitbraak van AVP in Nederland grote (economische) gevolgen voor de varkenshouderij. Varkenshouders nemen daarom bioveiligheidsmaatregelen om te voorkomen dat het virus wordt geïntroduceerd. Maar ook een besmetting van wilde zwijnen zal grote gevolgen hebben: voor de zwijnenpopulaties, voor terreinbeherende organisaties, recreanten en ook voor varkenshouders. Dat laatste is onder andere het gevolg van handelsbarrières die derde landen kunnen gaan opwerpen, maar ook door EU-maatregelen in besmette gebieden en eisen die worden gesteld aan de handel in varkens en hun producten. Het is daarom van groot belang dat iedereen de risico’s van besmetting van wilde zwijnen kent en er naar handelt. Het risico op introductie in Nederland zit hem momenteel in menselijke handelingen, niet in de migratie van besmette wilde zwijnen. Ook niet uit België, aangezien die niet zulke grote afstanden afleggen. Het blijft dus belangrijk dat iedereen alert is en voorkomt dat er (varkensvlees)producten die mogelijkerwijs besmet zijn met AVP in (de natuur in) Nederland terechtkomen. Varkenshouders, transporteurs, jagers en overheid in EU-lidstaten, zullen zich blijvend moeten inzetten op het voorkómen van verdere verspreiding van de ziekte. Op 6 maart jl. heeft de Europese Commissie (EC) in aanvulling op eerdere correspondentie nogmaals gewezen op het verbod op handel in “feral pigs”, incl. wilde zwijnen. De Nederlandse CVO heeft de EC gemeld dat geen levende wilde zwijnen naar Nederland worden verhandeld of plaats heeft gevonden.
Varkenshouderijen
Varkenshouders en andere organisaties die werkzaam zijn in de facilitaire dienstverlening van de Nederlandse veehouderij dienen passende bioveiligheidsmaatregelen te nemen en hun personeel op te dragen geen varkensvleesproducten mee te nemen uit besmette landen. Varkenshouders wordt verzocht alert te zijn op het uitvoeren en naleven van de maatregelen op het eigen bedrijf.
Vervoermiddelen voor evenhoevigen die terugkomen uit landen met AVP uitbraken dienen onmiddellijk na binnenkomst in Nederland een tweede reiniging en ontsmetting te ondergaan op een erkende reinigings- en ontsmettingsplaats. De NVWA intensiveert de controles op de extra reiniging.
Het preventieteam, waarin ook de KNMvD in vertegenwoordigd is, komt geregeld bijeen om de actualiteiten te bespreken, te kijken of er aanvullende maatregelen nodig zijn en te inventariseren hoe mensen alert kunnen worden gehouden.
Natuur/wilde zwijnen
Jagers wordt geadviseerd om materialen en kleding goed te reinigen en te desinfecteren. Op de website van de Koninklijke Jagersvereniging staat veel informatie voor jagers hoe zij hygiënemaatregelen toe kunnen passen.
LNV voert monitoring van wilde zwijnen uit en ook verdenkings- en uitsluitingsdiagnostiek is van toepassing.
LNV heeft een plan van aanpak gepubliceerd op de website van de Rijksoverheid. Dit plan beschrijft in hoofdlijnen hoe LNV samen met de provincies een besmetting van AVP bij wilde zwijnen wil aanpakken en welke preventieve maatregelen worden genomen. Deze aanpak is gebaseerd op adviezen van de European Food Safety Authority (EFSA), de strategie van de Europese Commissie en het advies van de deskundigengroep dierziekten (september 2018).
Er vindt geregeld overleg plaats met de vier provincies over het verloop van het afschot van zwijnen buiten de aangewezen leefgebieden. Tijdens het algemeen overleg met de vaste commissie voor LNV op 12 februari jl. is AVP kort besproken en dan met name het gerealiseerde afschot en de bewegingsjacht. De minister gaf aan dat het te vroeg was om de resultaten te evalueren.
Daarnaast heeft LNV een protocol opgesteld hoe men moet handelen bij de vondst van dode wilde zwijnen.
Dood gevonden wilde zwijnen worden door Wageningen Bioveterinary Research onderzocht op Afrikaanse varkenspest. Alle wilde zwijnen die tot nu toe zijn onderzocht zijn negatief getest.
Overig
Rijkswaterstaat heeft waarschuwingsborden geplaatst bij parkeerplaatsen in de buurt van wilde zwijnenpopulaties en ook een aantal gemeenten heeft dat gedaan.
