Subsidieregelingen provincies voor aanschaf preventieve maatregelen wolf

De wolf is terug in Nederland. En daarmee is het risico op schade aan landbouwhuisdieren toegenomen. Steeds meer provincies stellen subsidieregelingen open om dierhouders te ondersteunen. Want ook de dierhouder heeft een belangrijke rol. Johan Mees, Provincie Noord-Brabant, schrijft hierover in onderstaande bijdrage ‘Landbouwhuisdieren beschermen tegen wolf is noodzaak’. Natuurlijk ook interessant voor dierenartsen en dierhouders uit ander provincies.

Landbouwhuisdieren beschermen tegen wolf is noodzaak

Door: Johan Mees

De wolf is terug in Nederland. En daarmee is het risico op schade aan landbouwhuisdieren toegenomen. Om tot oplossingen te komen is het van belang om dierhouders goed te informeren op basis van feiten. Het wolvenbeleid in Nederland is gericht op het beschermen van landbouwhuisdieren én op het beschermen van de wolf. Dit is een complexe opgave en vraagt om inzet van veel partijen die het niet altijd met elkaar eens zijn. In dit artikel geven we informatie over de wolf en verwijzen we naar rapporten en websites voor meer informatie. Dierenartsen kunnen een belangrijke bijdragen leveren aan het verspreiden van feitelijke informatie en het geven van advies.

De terugkeer van de wolf na 150 jaar is onderdeel van een natuurlijk proces. Door jacht en intensieve vervolging was de wolf teruggedrongen tot in de uithoeken van Europa. Wet- en regelgeving, natuurontwikkeling en een toenemend ecologisch bewustzijn, zorgden ervoor dat deze bedreigde soort zich weer kon herstellen. Vanuit restpopulaties in Oost- en Zuid-Europa hebben wolven zich successievelijk verspreidt richting West-Europa. Nederland is het laatste Europese land waar wolven terugkeren en maken onderdeel uit van een meta-populatie op internationaal niveau De verspreiding van wolven in West-Europa is goed onderzocht en in beeld gebracht. Wolven in de Benelux en Duitsland in kaart gebracht (bij12.nl)

Wolven zijn opportunistisch en niet gebonden aan specifieke gebieden of landsgrenzen. Het aantal wolven in Nederland neemt nog toe, maar deze groei is niet ongelimiteerd. De reden hiervoor is dat wolven territoriaal zijn en eenmaal gevestigd een groot leefgebied bezetten (150-300 km2). Dit gebied verdedigen ze fel tegen andere wolven. Naast gevestigde wolven kennen we ook zwervende wolven. Dit zijn veelal jonge en onervaren wolven op zoek naar een eigen leefgebied. Zwervende wolven komen vaker in het nieuws. Bij gebrek aan een territorium en minder jachtervaring, zijn ze eerder geneigd om onbeschermde landbouwhuisdieren te pakken. Meer informatie over leefwijze, gedrag en ecologie is te vinden in de factfinding study ‘De wolf terug in Nederland’ (WENR 2021).

In een natuurlijke omgeving met voldoende aanbod van wilde hoefdieren, jaagt de wolf op herten, reeën en wilde zwijnen. Het dieet wordt aangevuld met kleinere dieren zoals bever, haas, vogels en ook plantaardig materiaal. Wolven zijn uitermate energie-efficiënt en risicomijdend. Ze selecteren feilloos een ziek, zwak of oud dier waarop de aanval wordt ingezet. De rest van de kudde kan wegvluchten. Gehouden dieren zijn niet in staat om te vluchten en kunnen zich ook slecht verdedigen of zijn het verleerd. Uit onderzoek blijkt dat melkkoeien, minder wolfwerend vermogen bezitten dan runderen die in kuddeverband jaarrond buiten grazen.

Veruit de meeste landbouwhuisdieren die aangevallen worden betreffen schapen (>95%). In veel lagere aantallen worden ook wel kleine paarden, pony’s, runderen, ezels, alpaca’s en damherten aangevallen. Meestal wanneer er een wolvenpaar of roedel aanwezig is. Door samenwerking kan een roedel grotere prooien aan. Wanneer een wolf eenmaal succes heeft gehad met een aanval op landbouwhuisdieren, bestaat het risico op inprenting en daarmee de kans op herhaling. Hierdoor kan in korte tijd oplopende schade ontstaan.

"Maar uiteindelijk zijn het de dierhouders zelf die het verschil kunnen maken" -

Voor dierhouders is dit een ingrijpende gebeurtenis. Het leidt tot gevoelens van onmacht en de behoefte om in te grijpen. Ingrijpen is echter niet zondermeer mogelijk omdat de wolf als Habitatrichtlijn-soort strikt beschermd is. Opzettelijk doden, vangen en/of verstoren is streng verboden. Alleen wanneer er acuut gevaar dreigt is ingrijpen mogelijk. En ook wanneer een wolf herhaaldelijk problemen veroorzaakt. In dit laatste geval dient men wel eerst aan te tonen dat andere, minder ingrijpende maatregelen zoals preventieve maatregelen niet werken. En daar schort het nog aan. Hoewel een dierhouder wettelijk verplicht is om gehouden dieren te beschermen tegen roofdieren, gebeurt dit niet of nog onvoldoende. Zelfs in gebieden waar een wolf zich gevestigd heeft en schade voorzienbaar is, worden schapen onvoldoende beschermd. Dit is een groot probleem want het zorgt voor terugkerende schade maar ook voor probleemwolven met een focus op schapen. Meer informatie over de beschermde status van de wolf is hier te lezen.

Uit ervaringen in binnen- en buitenland weten we dat stroomrasters effectief zijn tegen wolf-aanvallen. Stroomrasters zorgen naast de bescherming van landbouwhuisdieren ook voor aversieve conditionering van de wolf zelf. Een pijnlijke ervaring met het stroomraster, leert de wolf dat landbouwhuisdieren geen makkelijke prooi zijn. De wolf zal zich meer gaan richten op natuurlijke prooidieren en leert dit gedrag ook aan zijn jongen. Het aanleggen van stroomrasters heeft dus meerdere voordelen. Ook kuddewaakhonden kunnen effectief ingezet worden wanneer dit past binnen de bedrijfsvoering van de schapenhouder. Pilots wijzen uit dat fladderlinten aan een bestaand raster een tijdelijk afschrikkend effect kan hebben op een zwervende wolf. Maar bij een gevestigde wolf zal er op termijn gewenning optreden en zijn stroomrasters nodig. In de Faunaschade preventiekit Wolven van BIJ12 is te lezen welke maatregelen bewezen effectief zijn.

Steeds meer provincies stellen subsidieregelingen open om dierhouders te ondersteunen. Ook worden er consulenten aangesteld en kan men stroomrasters lenen in geval van nood. Ook zijn er vrijwilligersgroepen die helpen bij het plaatsen. Er zijn regionale wolvencommissie opgericht om bestuurders te adviseren en op landelijk niveau worden  afspraken en beleidsplannen gemaakt. Ook vindt er internationaal afstemming plaats om informatie en ervaringen uit te wisselen. Maar uiteindelijk zijn het de dierhouders zelf die het verschil kunnen maken. Het aanbrengen van preventieve maatregelen en het opdoen van ervaring hiermee, is van groot belang om te komen tot een conflict-arm samenleven met wolven. Dierenartsen kunnen hierbij helpen door dierhouders te informeren en te adviseren. Want zoals we in Brabant zeggen ‘Schapen beschermen is wolven beschermen en andersom’.

Johan Mees
Provincie Noord-Brabant

Meer info

Meer informatie over preventieve maatregelen is te vinden op de site van BIJ12
Subsidieregelingen per provincie
Brochure met informatie voor dierhouders